Instroom en uitstroom naar leeftijd en afkomst

​

Er is een enorme toename van het aantal vestigers en vertrekkers te zien tussen de periode 1998-2000 en de periode 2017-2022. Grofweg een verdubbeling van zowel vestiging als vertrek. Welk deel van de nieuwe inwoners blijft kort en welk deel blijft langer? Maken nieuwkomers een kans in het stedelijk selectieproces om in de stad te kunnen blijven? Of moeten/ willen ze de stad weer snel verlaten? Met andere woorden: wordt Amsterdam een stad van komen en gaan, een doorgangshuis? Of is het voor de nieuwkomers nog mogelijk te wortelen, ontplooien en een bijdrage aan de stad te leveren?

 

De stad zal meer als Sorteermachine functioneren naarmate een groter aantal mensen de stad binnenkomt en verlaat. Hoe meer instroom, hoe groter het selectieproces kan zijn. Naarmate de omvang van vestiging en vertrek hoog is ten opzichte van de omvang van de bevolking, zal de stad meer het karakter van een doorgangshuis krijgen. Naarmate dit karakter toeneemt zal het functioneren van de stad als Sorteermachine meer tot uiting komen. Het selectieproces (wie kan er blijven en wie niet) zal scherpere vormen aannemen.

​

​

Naar leeftijd

​

​

​

​

​​

​

​

​

​​

​

​

​​

 

​

​

Het valt op dat de grootste groep vestiging in de leeftijdscategorie 20-29 zit. Daarnaast is een aanzienlijke instroom in de leeftijdsgroep 30-39 te zien; ongeveer 1/3 ten opzichte van de categorie 20-29. Tot de groep 20-29 behoren vooral studenten die in Amsterdam komen studeren, recent afgestudeerden uit Nederland en de rest van de wereld, die in Amsterdam de beter betaalde banen vervullen maar ook jonge arbeidsmigranten. Onder de categorie 30-39 jarige vestigers behoren onder andere groepen met motieven als huishoudvorming, expats en andere arbeidsmigranten.

​

​

​

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Bij de vertrekkers uit Amsterdam zien we in de periode 1998-2000 dat de groep 20-29 jarigen ongeveer even groot is als de groep vertrekkers tussen de 30 en 39. In de periode 2017-2022 is de categorie 20-29 aanzienlijk groter dan categorie 30-39. Hieruit blijkt dat, in tegenstelling tot het verleden, tegenwoordig jongeren de grootste groep vormt die de stad verlaat. De mogelijkheid (en/ of wenselijkheid) voor jongeren om langer in Amsterdam te blijven lijkt dus significant afgenomen te zijn. De groep vertrekkers in de leeftijdscategorie 30-39 is tussen 2017 en 2022 tevens flink toegenomen ten opzichte van 1998-2000. Hieronder valt de groep die traditioneel, sinds de jaren '60 van de vorige eeuw, de stad verlaat: gezinnen die gevormd zijn in Amsterdam, en met één of twee kinderen de stad verlaten. Dit is goed te zien in bovenstaande grafiek, waar naast het vertrek van de groep 30-39 ook een groot vertrek te zien is van de categorie 0 t/m 9 jaar. Daaruit concluderen we dat een groot deel van de 30-39 jarigen die vertrekt uit Amsterdam bestaat uit gezinnen met een of meer kinderen. De gemiddelde leeftijd van vrouwen die hun eerste kind krijgen in Amsterdam is 32 jaar (Elbrechts, Sleutjes & Smits, 2023). Daarmee kunnen we het vertrek van 0-9 jarigen koppelen aan de leeftijdgroep 30-39 jarigen en dus niet aan de groep 20-29. Daarom noemen wij de categorie 30-39 jarigen de gezinsgroep. Wij definiëren een gezin als een huishouden met een of meer kinderen.

 

In het proefschrift van Hester Booi, senior onderzoeker bij Onderzoek en Statistiek van de Gemeente Amsterdam, in mei 2024 wordt de uitstroom van gezinnen in de laatste zestig jaar diepgaand geanalyseerd. Booi concludeert dat de uitstroom van gezinnen nog altijd omvangrijk is, maar dat in de laatste periode ook hogere midden inkomensgroepen gedwongen lijken de stad te verlaten als zij een gezin vormen, ook al willen zij in de stad blijven wonen.

​

​Wanneer we gezinnen niet alleen definiëren als de groep 30-39 jarigen maar ook de groep 0-9 jarigen, dan ontstaat een ander beeld van het vertrek van gezinnen ten opzichte van het vertrek van twintigers. In 2023 zien we dat 7.672 jonge kinderen (0-9 jaar) uit Amsterdam vertrokken; tellen we dit op bij het vertrek van de dertigers (23.105, zie hieronder) dan is het totaal van deze vertrekkende 'gezinsgroep' 30.777. Dit is iets meer dan het aantal vertrekkende twintigers (30.064). Zo lijkt het er dus op dat er meer gezinnen dan twintigers uit de stad vertrekken. Maar een deel van de vertrekkende dertigers zal geen gezin zijn, terwijl ook een deel van de twintigers juist wel als gezin vertrekt. Om een duidelijk beeld hiervan te krijgen is nader onderzoek nodig. Het feit blijft dat er meer twintigers dan dertigers uit de stad vertrekken.​

​​

Zoals in de grafiek hieronder te zien is vindt er een omslag plaats in het vertrek naar leeftijd rond het jaar 2008. In de periode 2008-2014, de crisisjaren, daalde het vertrek van de leeftijdscategorie 30-39 en bleef de categorie 18-29 jarigen stijgen. Vanaf 2014, na de crisis, steeg het vertrek van de 30-39 jarigen weer, maar nu blijft het vertrek van de 18-29 jarigen groter.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​​

De groei van het aantal inwoners van de stad is voornamelijk te danken aan het vestigingsoverschot (meer vestiging dan vertrek) in de leeftijdscategorie 20-29 jaar. Het valt op dat ook in de groep 10 tot 19 jarigen een vestigingsoverschot te zien is. Dit zijn de middelbare scholieren en de jonge studenten. Alle andere leeftijdsgroepen hebben een vertrekoverschot, dus meer vertrek dan vestiging. Door jongeren groeit de stad, maar zij zijn ook groep die en masse de stad verlaat. NB: het vestigingsoverschot is veel groter dan het geboorteoverschot, samen zorgen ze voor de groei van de bevolking.

 

Om een scherper beeld te krijgen is hieronder een onderverdeling gemaakt in de leeftijdsgroepen 20-25, 25-30, 30-35 en 35-39 met hun vertrekcijfers in de jaren 2019 tot en met 2023. Daarnaast wordt dit nog verder toegespitst in een onderverdeling van 20-29 en 30-39.

​

​

​

​

​

​

​

​​

​

​​

​​

​

​​

​

​​​

​

Conclusie uit het vertrek naar leeftijd​

Sinds 2008 verlaten aanzienlijk meer twintigers de stad dan dertigers. ​Jongeren kunnen steeds moeilijker in de stad blijven en verlaten Amsterdam tegenwoordig vaak nog voordat ze aan gezinsvorming kunnen beginnen. Dit is een bittere bevestiging van de stelling dat Amsterdam steeds meer gaat functioneren als een Sorteermachine, waarbij jongeren zich wel kunnen vestigen in de stad, hoe moeizaam dan ook, maar deze vervolgens weer snel moeten verlaten.

​​​​​

​​

​

​

​

Naar herkomst- en bestemmingsland

 

Vestiging

​

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​

​

​

​

​

De grafiek hierboven laat het verloop van de 12 grootste groepen vestigers in Amsterdam vanuit het buitenland van het jaar 2023 zien​.

 

Groot-Brittannië

Hieruit is te zien dat de grootste groep vestigers uit het buitenland tussen 2014 en 2021 afkomstig was uit Groot-Brittannië. Hieronder vallen niet alleen mensen met een Britse nationaliteit, maar ook mensen met een andere nationaliteit die vanuit Groot-Brittannië naar Amsterdam verhuizen behoren tot deze groep. Na het Brexitreferendum in 2016 zien we een sterke toename van vestigers vanuit Groot-Brittannië, waaronder ook expats, die eerder in het financiële centrum van Londen werkten of bij internationale bedrijven en instellingen. Uit onderstaande grafiek is af te lezen dat binnen de vestigers uit Groot-Brittannië de groepen 18-24, 25-29 en 30-39 jarigen ongeveer even groot zijn. Er vestigen zich waarschijnlijk naast expats en kennismigranten ook een groot aantal studenten. Vanaf 2020 zijn de Brexitregelingen doorgevoerd en is er te zien dat het aantal vestigers sterk afneemt.

 

India en de Verenigde Staten

Het valt op dat de twee grootste groepen vestigers uit het buitenland in 2023, van buiten de Europese Unie komen; India en de Verenigde Staten. Ondanks dat zij een speciale verblijfsvergunning nodig hebben is de instroom groot. Uit onderstaande grafiek blijkt dat de instroom vanuit India van 18-24 jarigen relatief klein is, waaruit geconcludeerd kan worden dat er weinig studenten vanuit India komen. De vestigers vanuit India bestaan vooral uit de leeftijdscategorie 30-39, hoewel deze groep voor 2019 vrijwel gelijk was aan de categorie 25-29 jarigen. Omdat zij een speciale verblijfsvergunning nodig hebben gaan we ervan uit dat deze groep vooral uit kennismigranten en expats bestaat. Uit ander onderzoek blijkt dat zij vooral werken in de ICT en FinTech of in de top van multinationale ondernemingen. Vanuit de VS is de groep 18-24 jarigen de grootste, dit zullen waarschijnlijk vooral studenten zijn. De groep vestigers vanuit de VS tussen de leeftijd 25 en 39 is ook omvangrijk; hieronder vallen de beter betaalde arbeidsmigranten, onderzoekers, expats en CEO's.

 

China

Voor China gelden ook speciale verblijfsvergunningen waardoor de instroom wordt beperkt. Uit onderstaande grafiek blijkt dat vanuit China, net als vanuit de VS, de groep 18-24 jarigen de grootste instroom kent ten opzichte van de andere leeftijdscategoriën. Ook hier zal het voornamelijk om studenten gaan.

​​

Rusland

Als gevolg van de Russische inval in Oekraïne is er een grote instroom van Oekraïnse migranten te zien. Echter, is ook een aanzienlijke toename van migratie vanuit Rusland te zien. Dit zullen deels Russische oorlogsvluchtelingen/ asielzoekers zijn, maar er blijkt dat ook grote aantallen Russische ICT en FinTech werknemers een verblijfsvergunning krijgen op grond van hun bijdrage aan de Nederlandse Tech-industrie. Zo konden recent zo'n 500 Russische medewerkers van het nieuwe techbedrijf Nebius Group zich vestigen in Amsterdam (Soetenhorst, 2024).

​​

EU

​De instroom vanuit EU-landen is niet gebonden aan speciale vergunningen. Vestiging vanuit Zuid-Europese landen, Spanje en Italië, bestaat voornamelijk uit de leeftijdscategorie 18-24. Dit is tevens zo bij de buurlanden Frankrijk en Duitsland, wat hoogstwaarschijnlijk betekent dat er vooral studenten vanuit de desbetreffende landen naar Amsterdam komen.

​

​

​

​

​

​​

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​

​

​

​

Vertrek

​

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​

​

 

​​

​

​

In de bovenstaande grafiek zijn de 12 (buitenlandse) landen te zien waar vanuit Amsterdam het meest naartoe wordt verhuist. De indeling naar aantal personen verschilt van de vestigingsgrafiek; deze grafiek is meer ingezoomd omdat de aantallen lager zijn dan bij de vestigingscijfers.

​

India

Opvallend is dat het land waaruit de meeste mensen zich vestigen in Amsterdam, India, niet eens in de top 12 staat van de landen waar vanuit Amsterdam naartoe vertrokken wordt. Dit valt te verklaren door het reeds geconstateerde vertrek vanuit Amsterdam door Indiërs richting de Metropool Regio Amsterdam (MRA) en de rest van Nederland. Met name naar Amstelveen, Uithoorn en recent naar Hoofddorp en Almere. Zie ons onderzoeksverslag 'Binnenlands vertrek vanuit Amsterdam door buitenlanders'.

​​

Verenigde Staten

In de jaren 2014-2018 en de jaren 2021-heden is er een aanzienlijke groei te zien in de uitstroom naar de VS vanuit Amsterdam. De instroom vanuit de VS vormt een van de grootste groepen vestigers in Amsterdam, daarmee zou je voorzichtig kunnen concluderen dat de Amerikanen die zich in Amsterdam vestigen ook weer grotendeels naar de VS terugkeren. Uit de cijfers van vestiging vanuit en vertrek naar de VS blijkt ongeveer hetzelfde patroon; tot 2020 min of meer een stijging; in de coronajaren 2020 en 2021 een flinke daling, en sinds dien een aanzienlijke toename. Uit het saldo van vestiging en vertrek in 2023 blijkt een vestigingsoverschot van ongeveer 700 personen. Dat is ongeveer 5% van het totale buitenlandse migratiesaldo/ vestigingsoverschot. De uitstroom is voornamelijk de leeftijdscategorieën 18-24 (zoals te zien in de grafiek 'Vertrek vanuit Amsterdam naar het buitenland naar bestemming en per leeftijdsklasse, 2014-2023') en 30-39, en met name 18-24. Dit zijn tegelijkertijd ook de leeftijden die het meeste binnenkomen, wat kan betekenen dat ze erg kort in Amsterdam verblijven.

​

​

​

​

 

​

​

​

​

​

​

​​

​

​

​

​​

​

​

​​

​​

​​

​

​

 

Groot-Brittannië

Het vertrek naar Groot-Brittannië in de afgelopen 10 jaar is redelijk stabiel,

maar laat na 2019​ een daling zien. De vestiging vanuit dit land is na 2019

sterk teruggelopen, maar nog steeds is er een licht vestigingsoverschot; en

dus groeit het aantal Britten in Amsterdam.

​​

​​

​

China

In 2023 vestigingen zich ongeveer 1.000 personen meer vanuit China dan dat er naar dat land

vertrekken. Het vestigingsoverschot bestaat vooral uit de leeftijdsgroep 18-24 (600 personen),

25-29 jaar (200 personen) en 30-39 jaar (100 personen). Voorzichtig concluderen we dat het

grootste deel van de Chinezen vestigigers en vertrekkers studenten zijn.

2023 kent het grootste vestigingsoverschot met China in de afgelopen 10 jaar; in de periode

2014-2020 was het aanzienlijk lager, ongeveer de helft. Als dit overschot in 2023 vergeleken

wordt met het overschot van andere landen in dit jaar, dan is China geen opvallende stijger;

veel landen tonen ditzelfde patroon.

​​​​

​EU

​Een groot deel van de vertrekkers naar het buitenland, vertrekt naar een EU-land. Er is een duidelijk vestigingsoverschot van EU-burgers in Amsterdam in 2023, rond de 4.000. Waarbij de groei van het aantal EU-burgers per EU-land aanzienlijk verschilt. ​​

​

Oekraïne

Daarnaast is te zien dat tijdens de oorlog in Oekraïne alweer een deel terug verhuist.

​

​

​

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​Bronnen:

 

O&S Amsterdam

​

Elbrecht, A., Sleutjes, B., & Smits, A. (2023, 1 december). Minste geboortes sinds 1997. Website Onderzoek en Statistiek. https://onderzoek.amsterdam.nl/artikel/minste-geboortes-sinds-1997

​

Soetenhorst, B. (2024, 18 juli). Yandex gaat vanuit Amsterdam verder als Nebius Group. Het Parool.

​​

​​

​

23 augustus 2024​